Uppruninn

Hægt að líta á bernskuna sem grunn að húsi og fullorðinsárin sem húsið sjálft. Hús með veikburða grunni getur vissulega risið og litið út fyrir að vera traust, rétt eins og vel byggt hús. En ef grunnurinn er sprunginn, skakkur eða óstöðugur, vantar þann styrk og öryggi sem nauðsynlegt er til að húsið standist álag. Þetta eru ekki alltaf sýnilegir gallar, en þeir geta hæglega ógnað allri byggingunni. Nægir þá að einn stormur gangi yfir og húsið getur fallið.

​

Lifandi kerfi

Fjölskyldan er síbreytilegt kerfi þar sem allir hafa áhrif hver á annan. Murray Bowen, bandarískur geðlæknir, taldi að í hverjum einstaklingi togist á tvö meginöfl, þörfin fyrir sjálfstæði og þörfin fyrir að tilheyra. Jafnvægi á milli þessara póla byggist m.a. á trausti og rými fyrir hvern og einn til að fara sínar eigin leiðir. Þegar breyting verður hjá einum fjölskyldumeðlim hefur það áhrif á hina – bæði í orðum og þögn.

​

Þríhyrningurinn

Klassískur þríhyrningur (e. triangulation) myndast þegar spenna skapast milli tveggja aðila og annar þeirra leitar til þriðja aðila til að fá stuðning gegn hinum. Þannig er ágreiningurinn ekki leystur beint milli aðilanna, heldur losuð spenna með því að tala um málið við utanaðkomandi. Ef þriðji aðilinn tekur undir gagnrýni eða vanlíðan – verður þríhyrningurinn til en ágreiningurinn helst þó óleystur og er því mikilvægt að halda hlutleysi og veita stuðning án þess að taka afstöðu.

​

Meðvirkni

Þegar meðvirkni er til staðar ríkir oft ójafnvægi milli hugsana og tilfinninga. Einstaklingurinn á erfitt með að greina þar á milli og tilfinningarnar verða ráðandi. Hann er ósjálfstæður og reiðir sig á aðra til að móta skoðanir og bregst sterkt við því sem gerist í umhverfinu. Einstaklingurinn upplifir sig ekki sem sjálfstæða einstaklinga heldur sem hluta af öðrum. Það er mikilvægt að hafa í huga að fólk getur verið meðvirkt í sumum aðstæðum en ekki öðrum. Meðvirkni er ekki meðfæddur eiginleiki heldur lærð hegðun sem hægt er að vinna með.

​

Tilfinningalegt rof

Tilfinningalegt rof  birtist á mismunandi hátt. Sumir slíta tengslin alveg, aðrir halda lágmarks samskiptum. Margir telja sig hafa losnað frá fjölskyldunni með því að fjarlægjast hana – en   fjölskyldan fylgir okkur hvert sem við förum, sérstaklega ef tilfinningar gagnvart henni eru óunnin. Í sumum tilvikum er fjarlægð vissulega nauðsynleg, t.d. vegna ofbeldis eða fíknivanda.

​

Tilfinningalegur samruni (e. fusion)

Lýsir því þegar einstaklingar bregðast ekki við af yfirvegun heldur fara fljótt í tilfinningalegt uppnám og sýna öfgakennd viðbrögð og geta gert samskipti þreytandi og ófyrirsjáanleg. Þegar einstaklingur hefur lítið rými til að halda eigin tilfinningum og hugsunum aðskildum frá öðrum, verður hann ýmist mjög tengdur, jafnvel háður foreldrum sínum, eða lokar algjörlega á tengsl.

Slíkt mynstur á oft rætur í óleystum ágreiningi innan upprunafjölskyldunnar (foreldrar, ömmur, afar..) sem síðan endurtekur sig innan kjarnafjölskyldunnar.

​

Kynslóðatilfærsla

Tilfinningamynstur þróast milli kynslóða. Uppalendur hafa djúpstæð áhrif á mótun barna og mikilvægt er að þeir séu sjálfir í jafnvægi. Við fáum ýmislegt gagnlegt í arf, en sumt þurfum við líka að aflæra. Hegðun okkar mótast af því fólki sem stendur okkur næst. Tilfinningalegur vandi foreldra yfirfærist ómeðvitað á barn sem fær lítið svigrúm til að þróa með sér sitt eigið, aðgreint sjálf. Slík tengsl eru óheilbrigð og geta dregið verulega úr þroskamöguleikum barnsins. Það er þá líklegra til að þróa með sér kvíða og vanlíðan sem fylgir því inn í fullorðinsárin.

​

Spurningin er: Hvaða kraftar, bæði fortíðar og nútíðar, móta okkur, hverju viljum við halda áfram og hverju viljum við breyta?

​